Trong não mỗi người chúng ta luôn có một con voi và một người quản tượng.
Người quản tượng là phần não lý trí, kiểm soát bản năng, biết suy tính dài hạn. Người quản tượng sẽ khuyên nhủ ta làm những thứ có lợi trong dài hạn. Ví dụ: “Trưa nay ăn salad đi cho khoẻ”; “Mình phải làm xong việc này trong hôm nay, không chậm trễ”; “Giờ tập thể dục thì lát sẽ thấy khoẻ hơn đấy”.
Con voi là phần não mà cứ thấy cái gì là lạ, vui vui, thoải mái, an toàn, quen thuộc là sẽ lao vào, là phần bản năng của ta. Ví dụ: “Ăn salad chán lắm, giờ mà cắn miếng gà phô mai thì phê phải biết”; “Game of Thrones mới ra season mới kìa. Xem đi, việc để mai làm”; “Thôi đừng đi tập, nằm ngủ thêm MỘT TÍIIIII thôi”.
Giả sử cậu nhìn thấy một đôi giày rất đẹp ở trung tâm thương mại. Con voi sẽ gào lên “Mua đôi giày đi”, nhưng quản tượng sẽ níu dây kéo lại “Dừng lại má ôi, giờ mà mua là nhịn đói đến cuối tháng đấy”. Con voi muốn lao vào đủ trò vui trên đời, nhưng bị quản tượng chặn lại.
Giờ tưởng tượng giúp tớ hình ảnh quản tượng cưỡi con voi nè, tưởng tượng đúng tỷ lệ kích thước thực tế nhé.
Phần lớn chúng ra có ảo giác là quản tượng sẽ luôn kiểm soát được con voi. Nhưng sự thực là con voi to hơn và khoẻ hơn quản tượng nhiều; lúc thì nó nghe lời quản tượng, lúc thì không. À thì, đoán xem là các chiến dịch truyền thông thường sẽ nhắm vào con voi hay quản tượng để thúc đẩy cậu móc hầu bao nào?
Cách để quản tượng kiểm soát con voi một cách hiệu quả KHÔNG phải là đấu tay đôi với nó (làm vậy thì quản tượng thua là cái chắc), mà là hiểu về sở thích, xu hướng của con voi, rồi dẫn dụ nó.
Giống như cách để cậu giảm thời gian lướt điện thoại không phải là tự nhủ “thôi từ nay mình không lướt điện thoại nữa”, mà cậu cần nghiên cứu về thói quen, hành vi của bản thân, thiết kế lại môi trường xung quanh mình để cắt giảm tối đa tiếp xúc của bản thân với cái điện thoại (hoặc cắt giảm những khía cạnh gây nghiện trong cái điện thoại).
“Con voi và người quản tượng”, “phần não lý trí và phần não bản năng”, “conscious brain và hidden brain”, “ác quỷ và thiên thần”… cậu muốn gọi nó là gì cũng được, nhưng tớ nghĩ: muốn sống hiệu quả giữa một thế giới quá nhiều cám dỗ như hiện tại, chúng ta cần biết về sự tồn tại của con voi, cũng như tìm ra cách để quản được nó đấy.
P.s. Một vài gợi ý để giúp cậu hiểu và quản được con voi:
- Để hiểu về con voi: sách “Predictably Irrational” – Dan Ariely; sách “Stumbling on Happiness” – Daniel Gilbert; tìm hiểu về các thiên kiến tư duy.
- Để quản được con voi: sách “Atomic Habits” – James Clear.
