Tưởng tượng cậu di chuyển trên đường, nhưng cứ 15’, đường phố lại thay đổi một lần. Google Maps cậu đang cầm trên tay có thể kịp thời cập nhật theo và hiện ra bản đồ mới… hoặc là không.
Nếu cậu đang muốn đi đến một quán ăn, thì cứ mỗi 15’, quán đó có thể chuyển sang một vị trí mới, thậm chí không tồn tại nữa. Vậy cậu nên làm thế nào?
Một cách giải quyết là xác định vì sao mình tìm đến quán ăn đó. Tuỳ vào chữ why, khi đường phố thay đổi, ta có thể quyết định có đổi quán cần đến hay không, nếu có thì đổi sang quán nào. Người đi vì “muốn ăn chay” có thể chọn một quán chay gần nhất. Người đi vì “muốn ăn trong một quán có decor kiểu đồng quê” sẽ chọn quán đạt yêu cầu về decor gần nhất. Người đi vì “muốn tận dụng voucher của quán” có thể sẽ quay xe phi đến địa điểm mới của quán – nếu địa điểm mới đó đủ gần, hoặc từ bỏ voucher nếu quán ở địa điểm quá xa, hoặc không còn tồn tại.
Gần đây, tớ thấy bản thân hoang mang khi cứ vừa đặt mục tiêu sự nghiệp được 1-2 năm, thì thời thế lại thay đổi, giống như việc đang đi đường, mà cứ 15’ đường phố lại đổi vậy.
Một cách để bơi trong thế giới VUCA(*) này là ưu tiên đặt nguyên tắc (principle) hơn đặt mục tiêu (goal).
(*) VUCA = viết tắt của Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous – nói đến thế giới hiện đại, nơi có quá nhiều sự thay đổi tinh vi diễn ra liên tục.
Ví dụ: Trọng tâm sự nghiệp của tớ không còn được diễn giải ở dạng mục tiêu – trở thành Giám đốc Huấn luyện – nữa, mà ở dạng nguyên tắc – “Tôi sẽ theo đuổi những công việc nơi tôi giúp người khác phát triển tiềm năng, kỹ năng, thái độ của họ”. Mục tiêu “làm huấn luyện trong tập đoàn” đơn thuần đứng ở đó như một biển báo để giúp tớ ra quyết định trong ngắn hạn; nhưng tớ luôn ở trong tâm thế sẵn sàng từ bỏ biển báo đó nếu thế giới chuyển mình, ưu tiên sử dụng nguyên tắc làm kim chỉ nam để tìm ra một biển báo (ngắn hạn) mới phù hợp hơn.
Nhà báo và tác giả Hunter S. Thompson từng cho lời khuyên về cách kiến tạo cuộc sống: “Beware of looking for goals: look for a way of life. Decide how you want to live and then see what you can do to make a living within that way of life.” – Dịch: “Đừng tìm mục tiêu, hãy tìm một phong cách sống. Quyết định cách bạn muốn sống, và sau đó cân nhắc xem bạn có thể làm gì để kiếm tiền khi theo đuổi phong cách sống đó.”
Sự thực là, chẳng ai biết được 3 – 5 – 7 – 10 năm nữa, công việc mới nào sẽ ra đời, công việc cũ nào sẽ biến mất, phải không?
